رهبر انقلاب جمله‌ای دارند با این مضمون که فرمودند همان‌طور که قرآن خوانده می‌شود، نهج‌البلاغه هم باید خوانده شود؛ چون دنباله قرآن است. این دنباله قرآن‌بودن به چه معناست؟ فرق ضرورت اُنس با نهج‌البلاغه با ضرورت اُنس با قرآن چیست؟
یک تفاوتی که بین قرآن و نهج‌البلاغه هست اینکه قرآن علاوه بر انتقال محتوا یک‌سری آثار فراعلمی (علوم متعارف) هم دارد. شما وقتی قرآن می‌خوانید قاعدتاً یک‌سری اطلاعات فقهی، اعتقادی، تاریخی و سنت‌های آفرینش را در اختیارتان قرار می‌دهد، امّا تأثیرات ماورایی هم دارد و حتی برای کسانی که معنای قرآن را متوجه نمی‌شوند هم یک‌سری معرفت‌ها و نورانیت‌‌هایی ایجاد می‌کند؛ چون کلام خالق است و توسط خداوند برنامه‌ریزی شده است. به همین خاطر درباره نهج‌البلاغه یا روایات نحوه چگونه خواندن نداریم، ولی می‌گویند قرآن را با لحن حزین و با ریتم خاصی بخوانید.
حضرت آقا هم در یکی از صحبت‌هایشان می‌فرمایند قرآن را دو جور بخوانید. یک جور اینکه قرآن را روزی هر چقدر که می‌شود بخوانید. یک‌جور هم می‌گویند روی یک سوره چند روز تمرکز کنید. مثلاً، سوره واقعه را تا چهل روز بخوانید. این تفاوت جدی قرآن با بقیه کتب دینی است که باید معلوم شود.
امّا در مورد دنباله‌بودن نهج‌البلاغه نسبت به قرآن کریم باید بگویم که نهج‌البلاغه سه بخش دارد که شامل خطبه‌ها، نامه‌ها و حکمت‌هاست. تقریباً دو بخش اوّل تبیین‌های اجتماعی امیرالمؤمنین علیه‌السلام نسبت به زمانه خود ایشان است که همان تشریح اجتماعی قرآن است. در واقع، شرح آیات سیاسی و اجتماعی قرآن در این دو بخش است؛ امّا بخش حکمت‌ها معمولاً شرح نکات حکمی و اخلاقی قرآن کریم است، اگرچه در این بخش هم درس‌های حکومتی هست.
دنباله‌بودن به این معناست که ما می‌توانیم تفسیر بعضی از آیات قرآن را در کلام حضرت علی علیه‌السلام پیدا و به آن عمل کنیم؟
بله، نهج‌البلاغه چهار دسته محتوا دارد که مسائل اعتقادی، اخلاقی، جهاد، اجتماعی و حکومتی است. دربارۀ قرآن کریم هم همین است و این مباحث را دارد. حالا ممکن است امیرالمؤمنین علیه‌السلام آیه‌ای را نیاورند و بعد بخواهند شرح بدهند.
قرآن کریم به‌عنوان کلام خالق است، امّا شرحی که ایشان نسبت به گذشته می‌دهند یا از قرآن کریم است یا از منابع وحیانی غیرقرآنی پیامبر است. ربطش هم مشاهدات ایشان است. مثلاً، خطبه سه نهج‌البلاغه نقد ایشان از مدل حکومتی خلفاست که مشاهدات خودشان است. نهج‌البلاغه شرحی از قرآن کریم است. گاهی اوقات هم تفسیر و تطبیق قرآن کریم است، امّا نه تفسیری که آیه ذکر و شرح داده شود. البته یک‌جاهایی هست، امّا کلیت ندارد. یقیناً انسان خبیری که با قرآن آشناست می‌تواند خط‌به‌خط نهج‌البلاغه را به آیه قرآن ارجاع دهد.
رهبر انقلاب نهج‌البلاغه را «فرهنگ مفاهیم اسلامی» می‌دانند، این عبارت چه معنایی دارد؟
حضرت آقا در کتاب «نبوّت‌ها در نهج‌البلاغه» می‌فرمایند اگر کسی بخواهد با اسلام آشنا شود، باید با نهج‌البلاغه آشنا شود. نهج‌البلاغه کتابی است که از چند بُعدی‌بودن اسلام، انسان و انقلاب اسلامی صحبت به میان آورده است. در نهج‌البلاغه همه آنچه که از اسلام نیاز داریم، هست. نهج‌البلاغه شامل جنگ، سیاست، دیپلماسی، سیاست خارجی، اخلاق، عبادت، زهد و ... است. این نهج‌البلاغه چند بُعدی نموداری از اسلام چند بُعدی است که برای دوام انقلاب اسلامی و ساختن انسانی چند بُعدی ضروری و لازم است. همان‌طور که عرض کردم، چهار بُعد اصلی که آقا در نهج‌البلاغه نام بردند (مباحث اصولی و اعتقادی، اخلاقی، اجتماعی و حکومتی، جهاد و جنگ و مباحث تاکتیکی) همه در نهج‌البلاغه موجود است. این باعث می‌شود کسی که نهج‌البلاغه را می‌خواند با مجموعه‌ایی از معارف اسلامی آشنا شود.
آقا صفات دیگری مثل «کتاب عمل»، «کتاب زندگی»، «آئین‌نامه تدوین‌شده انقلاب اسلامی» و ... برای نهج‌البلاغه به‌کار برده‌اند. دلیل این ویژگی‌ها چیست؟
در تاریخ ما تنها امیرالمؤمنین علیه‌السلام و بعد از ایشان در دوره کوتاهی امام حسن علیه‌السلام حاکم بودند و دیگر هیچ‌کدام از اهل بیت علیهم‌السلام حاکم نشدند. بر این اساس، اهل بیت اجازه ورود به مسائل اجتماعی و حکومتی را نداشتند و فشار بنی‌امیه و بنی‌عباس اجازه نمی‌داد که آن بزرگواران در این مسائل مداخله کنند. در دوران بیست‌ساله امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام چه تعداد سخن از این دو امام بزرگوار موجود است؟ خیلی کم! امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام که سید شباب اهل‌الجنه هستند این‌قدر در جهان اسلام محبوبیت داشتند و مقدار کمی از سخنانشان باقی‌مانده یا نگذاشتند که باقی بماند.
وضعیت دیگر اهل بیت هم چندان خوب نبود؛ چون شرایط در زمان دیگر امامان بسیار سخت بود و اختناق شدیدی وجود داشت. در این فضا ما فقط نهج‌البلاغه‌ای داریم که ابعاد اجتماعی اسلام را به‌صورت عینی بیان‌کرده و خود این کتاب با ارزش باعث‌شده شما بتوانید تصویر درستی از امیرالمؤمنین علیه‌السلام داشته باشید. به همین خاطر هر کس اعم از سنی، شیعه و مسیحی نهج‌البلاغه را می‌خواند، اگر حقیقت این کتاب و حضرت را دریابد، شیفتة معرفت عظیم حضرت‌شده و نسبت به طرف مقابلشان (خلفا، معاویه، خوارج و ...) موضع منفی پیدا می‌کند. از این جهت حضرت آقا این‌گونه درباره نهج‌البلاغه بحث‌کرده و چنین صفاتی را به‌کار می‌برند. در کتب فقه سیاسی و فقه اجتماعی حوزه خیلی از روایاتی که منبع این بحث است از نهج‌البلاغه استخراج‌شده و بر این اساس بسیاری از علما روی نهج‌البلاغه کار کردند.
بدون اغراق می‌توان گفت نهج‌البلاغه در کتب دسته اوّل ما تراز یک است و آن مقداری که در نهج‌البلاغه به مسائل اجتماعی و سیاسی پرداخته‌شده در کتب دیگر، کمتر بحث شده است. به همین خاطر ما در کتب رده اوّلمان دقیقاً نهج‌البلاغه را همان‌طور که آقا فرمودند می‌توانیم تالی‌تِلو قرآن ببینیم.
با توجه به اینکه آقا از دوربودن مردم از نهج‌البلاغه ابراز تأسف می‌کنند، به نظر شما یک نوجوان برای ترویج این کتاب چه اقداماتی می‌تواند انجام دهد؟
دهه شصت آخر کتاب تعلیمات دینی ما بخشی بود که از آن بخش مسابقه برگزار می‌شد. هر هفته یک حدیث مخصوص به خود را داشت و هر روز این حدیث را با ریتم می‌خواندند. با این روند تا آخر سال بچه‌ها تقریباً سی حدیث یاد می‌گرفتند.
امّا با توجه به اینکه امروزه بسیاری از نوجوانان در فضای مجازی هستند، یکی از راهکارها همین است که یک قسمت از نهج‌البلاغه را به‌صورت عکس‌نوشته یا کلیپ درست کنند و یا محصلان علوم حدیث و طلاب را در این زمینه به‌کار گیرند. اگر عده‌ای نوجوان جمع شوند و از امام جماعت محله، از عالم دینی یا حتی از معلمشان بخواهند که مثلاً نامه 31 نهج‌البلاغه را برای آن‌ها شرح بدهد، آن طلبه و روحانی هم به‌دنبال تحقیق و مطالعه در این زمینه می‌رود.
گاهی ممکن است معلمانی در بین مردم شروع به تدریس نهج‌البلاغه کنند، ولی گاهی این درخواست از طرف نوجوانان شکل می‌گیرد که خروجی آن می‌تواند تشکیل 31 حلقه مطالعاتی نهج‌البلاغه در 31 استان کشور باشد و در این زمینه جریان خوبی به‌وجود بیاید، حتی صداوسیما هم وارد شود. به‌طور کلی وقتی حضرت آقا دستوری می‌دهند، مخاطبینش هم نوجوانان و هم بزرگ‌ترها هستند، ولی تأکید بر نوجوانان به این خاطر است که آثار ویژه‌ای بر آن‌ها دارد.
به نظرتان چه عوامل دیگری به ما کمک کند که از حضرت علی علیه‌السلام بیشتر بهره ببریم؟
ما در کنار ارتباط علمی با نهج‌البلاغه باید در نوجوانی یک ارتباط قلبی با امیرالمؤمنین علیه‌السلام در خود ایجاد کنیم و حضرت را از ته دل دوست بداریم و با ایشان حرف بزنیم. امیرالمؤمنین علیه‌السلام امپراتور معنویت است و چه خوب که دوستان نوجوان و جوان ما ارتباط عاطفی، قلبی و تربیتی با حضرت ایجاد کنند.
این ارتباط قلبی و هدایت خواستن و دردِدل‌کردن با حضرت بسیار خوب است؛ چون طبق روایات حضرت پدر ما هستند و ما از این ارتباط غافلیم؛ یعنی همه اهل بیت پناهشان امیرالمؤمنین علیه‌السلام است. تمام لحظات زندگی حضرت برای ما پُر از درس و نکات ناب است.
با انسانی که ثانیه‌به‌ثانیه عمرش الگوست و هیچ‌وقت تلاش و مبارزه را رهانکرده و از طرفی در قله معنویت است، چرا خلوت نکنیم و از ایشان کمک نگیریم!؟ حتی برای قبولی در کنکور هم می‌شود از ایشان مدد بگیریم و اگر هم قبول شدیم به حضرت بگوییم قبولی من به عشق شما بود. هر جایی که می‌توانیم باید نام حضرت را بلند کنیم. یک رفاقتی در کنار رفاقت با امام زمان با حضرت داشته باشیم.
اگر نوجوانان ارتباط قلبی با امیرالمؤمنین علیه‌السلام داشته باشند، یک شخصیت مستحکمی مثل حاج قاسم می‌شوند. من تأکید می‌کنم که نهج‌البلاغه تکه‌ای از کار است و همه‌اش نیست. اگر نوجوان و جوان ما می‌خواهد شجاع شود، ورزش کند، پیشرفت کند، تنومند شود، کسب معرفت کند و ارتباط قوی با خداوند داشته باشد همه به دست امیرالمؤمنین علیه‌السلام است. اگر ارتباط قوی با حضرت داشته باشیم و مشکلاتمان را به ایشان بگوییم باعث می‌شود ایشان ما را تحت ولایت خودش قرار بدهد.
nojavan7CommentHead Portlet