یک سفر خیالی

شرق، غرب، شمال، جنوب، فرقی نمی‌کند. این یک سفر خیالی ا‌ست و شما آزادید هرکشوری را که خواستید، انتخاب کنید، فقط تنها شرط این سفر خیالی این است که زبان رسمی این کشور، فارسی و هیچ زبانی نزدیک به آن، نباشد.
حالا در یکی از خیابان‌های شلوغ این کشور، راه بروید. به صداهای اطرافتان گوش بدهید. ممکن است زبان این کشور را بلد باشید و متوجه کلمات شوید. ممکن است برایتان کاملاً بیگانه باشد. ما با حس شما کار داریم. گوش کنید! به بزنگاه سفر رسیده‌ایم. درست در همین لحظه، میان صداها و لهجه‌های مختلف، می‌شنوید که یک نفر به زبان فارسی می‌گوید: «ما ایرانیا همه‌جا راحت همدیگه رو پیدا می‌کنیم». شما در سرزمینی غریب، جمله‌ای را به زبان مادری‌تان شنیده‌اید. چه حالی دارید؟
اسم این حال را می‌گذاریم «قدرت ریشه‌ها»؛ می‌خواهیم درباره همین عبارت صحبت کنیم، قدرت ریشه‌ها.
زبان هر کشور، نشانه تاریخ و تمدن آن کشور است. زبان، یکی از مهم‌ترین ریشه‌های مردم هر کشور است. یکی از قدرتمندترین ریشه‌ها هم هست؛ چون به زیست روزمره مردم گره‌خورده و هزاران سال در مراودات شفاهی و مکتوب حضور پررنگ دارد. اولین و آسان‌ترین نشانه‌ای ا‌ست که به کمک آن، مردم یک سرزمین، هرجای جهان که باشند، می‌توانند همدیگر را پیدا کنند، اما نه هر سرزمینی! همه کشورهای جهان برای خودشان زبان منحصربه‌فرد ندارند. زبان رسمی خیلی از کشورها، انگلیسی است، بعضی‌ها فرانسوی و خیلی‌ها هم عربی. اگرچه که بی‌شک لهجه‌ها با هم تفاوت دارند؛ مثلاً، انگلیسیِ ایرلندی‌ها با انگلیسیِ آمریکایی‌ها فرق می‌کند، اما ساختار کلی زبان یکی ا‌ست و شباهت‌ها خیلی‌خیلی بیشتر از تفاوت‌هاست. این زبان منحصربه‌فردنداشتن، هم خوبی دارد، هم بدی؛ خوبی‌اش این است که مردم کشورهایی که زبان یکسان دارند، در سفر و ارتباطات و مطالعات با زبان مشترک، مشکلی ندارند و می‌توانند به‌راحتی با یکدیگر، مراودات فرهنگی ‌ادبی داشته باشند. بدی‌اش اما این است که به همین ترتیب، خیلی از کشورهای جهان، یک ماهیت زبانی مستقل و شناسنامه‌دار برای خودشان ندارند. خب، این یعنی چه؟
زبان که فقط مشتی کلمه نیست! زبان مهم‌ترین ابزار ارتباطی مردم یک سرزمین است. پس از همین‌جا می‌فهمیم زبان در شکل‌گیری فرهنگ و تاریخ یک سرزمین، نقش خیلی پررنگی دارد. کشورهایی که زبان مخصوص به خودشان را دارند، در واقع، یک فرهنگ ویژه و خاص دارند که گرته‌برداری‌شده از کشورهای دیگر نیست. زبان یک ظرفیت خاص در دست هر ملت است. ملتی که زبان مخصوص دارد، ادبیات، سینما، موسیقی، خوش‌نویسی و در یک کلام، فرهنگ و هنر مخصوص به خودش را دارد. یگانه‌بودن در روزگاری که شبیه هم بودن فراوان است، فوق‌العاده نیست؟
جمله‌ای را که در سفر خیالی‌مان شنیدید، به یاد بیاورید: «ما ایرانیا همه‌جا راحت همدیگه رو پیدا می‌کنیم!» کافی ا‌ست هر ایرانی یک جمله حرف بزند تا در هر کجای جهان، هم‌وطن‌هایش به مدد زبان فارسی، ملیتش را بفهمند. این قدرت بی‌نظیر ریشه‌هاست که آدم‌ها را فراتر از مرزها به هم متصل نگه می‌دارد.
زبان، سفیر فرهنگی هر کشوری ا‌ست. ژاپن امروز را می‌بینید که در سینما و ادبیات، چقدر پیشتاز است؟ بخش مهمی از این پیشتازی را وام‌دار زبان مخصوص خود است. کره جنوبی را می‌بینید که چطور در صادرکردن هنرش به دیگرکشورها، موفق بوده؟ بخش مهمی از این موفقیت را مرهون زبان خاص خود است. این‌ سکه اما روی دیگری هم دارد. این روی دیگر، سیاه است، خیلی سیاه.
در طول تاریخ، هر کشوری که خواسته کشور دیگری را استعمار کند یا از آن به هر شکلی، سوءاستفاده کند حتماً به زبانش حمله کرده. این حمله بعضی وقت‌ها خیلی معلوم بوده، مثل وقتی که استعمارگر، زبان خودش را به مستعمره‌اش به شکل مستقیم، تحمیل کرده، بعضی وقت‌ها هم خیلی زیرپوستی اتفاق افتاده، مثل وقتی که استعمارگر، زبان مستعمره‌اش را تخریب و دست‌کاری و تضعیفش کرده تا به‌مرور محو شود.
ایران، هیچ‌وقت در طول تاریخ، مستعمره هیچ کشوری نبوده. بااین‌حال، کشورهای استعمارگر زیادی شبانه‌روزی تلاش کرده‌اند تا آن را به استعمار یا اشغال خود درآورند. گاهی این تلاش خیلی معلوم بوده، مثل روزگار جنگ جهانی یا حمله رژیم بعث، گاهی هم این تلاش زیرپوستی بوده، مثل همین امروز. چطور؟ با جویدن ریشه‌های قدرتمند این سرزمین و حالا دیگر شما می‌دانید که یکی از قدر‌تمندترین این ریشه‌ها، زبان است.
این جملات را در ذهنتان نگه دارید. در قسمت سوم این پرونده، جمعیت‌ موش‌ها را اطراف ریشه‌های ایران نشانتان می‌دهیم. وقت آن رسیده که صدای خرچ‌خرچ دندان‌هایشان را بشنوید. وقت آن رسیده که برای نجات این ریشه، کاری بکنید.