پایان تعطیلات دریایی!

nojavan7ContentView Portlet

رازی از سفرنامه ابن بطوطه

پایان تعطیلات دریایی!

ابن بطوطه جهان‌گردی اهل مراکش بود که حدود 700 سال پیش، از غرب آفریقا به‌سمت شرق آسیا رهسپار شد. سفرنامه او اطلاعات جالب و مفیدی درباره زندگی مردم آن دوره به ما می‌دهد؛ اما چیزی که می‌تواند از سفرنامه ابن بطوطه برای ما ایرانی‌ها جالب باشد، مربوط به حضور او در سواحل شرقی چین است.

1

ابن بطوطه اشاره می‌کند که در سفر دریایی خود، می‌شنید که دریانوردان و آوازخوان‌های روی عرشه کشتی، اشعار فارسی می‌خوانند:
تا دل به مهرت داده‌ام در بحر فکر افتاده‌ام
چون در نماز اِستاده‌ام گویی به محراب اندری (1)

مشابه همین روایت‌ها در شرق آفریقا نیز بوده است؛ ملوانان و دریانوردانی که در حین کار بر روی آب و در امتداد کرانه‌ها، شعرها و آوازهای فارسی می‌خواندند.
شاید تا الان فکر کرده باشید که می‌خواهیم درباره زبان فارسی صحبت کنیم! بله، این هم موضوع خواندنی و جذابی خواهد بود؛ اما در این دو اشاره کوتاه درباره حضور زبان فارسی در شرق آسیا و آفریقا، توجه ما می‌تواند به چیز دیگری هم جلب شود: دریا و دریانوردی...
مهم‌ترین عامل نفوذ زبان فارسی در این مناطق، دریانوردان و تاجران ایرانی بودند. در قرن‌های گذشته، علاوه بر خلیج‌فارس و دریای عمان، سرتاسر دریای عرب و سرخ و اقیانوس هند و دریای چین، محل تردد تاجران و دریانوردان ایرانی بود. ایرانیان و به طور مشخص ساکنان مناطق جنوبی ایران، به دریاهایِ دور خو گرفته بودند و خب این رفت‌وآمد به گسترش زبان فارسی نیز کمک می‌کرد.

2

اما از حدود سال 1500 میلادی که پای استعمارگران غربی به آسیا و شرق باز شد، یکی از مهم‌ترین تلاش‌های آنها، تلاش برای دورکردن ایرانیان از دریا بود. استعمارگران پرتغالی وقتی به خلیج‌فارس آمدند، برای حفاظت از منافع خود، بندر گمبرون ایران را اشغال کردند و نامش را گذاشتند کومورائو. مدتی بعد، سپاه شاه‌عباس صفوی با حمله به پرتغالی‌ها در مناطق جنوبی ایران، اشغالگران را از شهر گمبرون اخراج کرد و به یادبود این فتح خود، نام آن شهر را گذاشت «بندرعباس»؛ اما این پایان ماجرا نبود...
استعمارگران غربی به اشکال مختلف تلاش کردند به دوری ایرانیان از دریا ادامه دهند. سیاست آن بود که ایرانیان از دریا بترسند و از آن دور شوند؛ چون دریا مهم‌ترین منبع تجارت و بازرگانی بود؛ و البته هنوز هم چنین است!
در جهان امروز، بیشترین و بزرگ‌ترین شهرها، در کنار دریاها بنا شده‌اند. اکثریت جمعیت جهان در کنار دریاها و اقیانوس‌ها زندگی می‌کنند. دریا از مهم‌ترین منابع تغذیه مردم جهان است. بیشترین حجم تجارت و دادوستد در دنیا از مسیر دریاها و اقیانوس‌ها انجام می‌شود. همه اینها نشان‌دهنده اهمیت بالای دریا و دریانوردی، چه در گذشته و چه در حال و آینده است.

3

در دویست سال اخیر، حضور ایرانیان در دریاها به شکل‌های مختلف کم‌رنگ شده بود. البته شاید چندان نتوان به استعمارگران غربی خرده گرفت؛ چون آنها پیرو منافع خودشان، تلاش کردند ایرانیان را از دریاها دور کنند. بیش از غربی‌ها، ضعف و وابستگی حاکمان ایران باعث شد حضور ایران در دریاها کم‌رنگ و ناچیز شود. حتی وقتی سلطنت پهلوی اقدام به خرید چند ناو جنگی از غربی‌ها کرد، ایران به‌تنهایی جسارت و توانایی خروج از خلیج‌فارس را نیز نداشت!
بیش از چهارده سال است که رهبر انقلاب گفتند: «باید به نیروی دریایی به چشم یک نیروی راهبردی نگاه کرد.» (2) از آن سال تا به امروز، ایرانیان نه‌تنها دست به ساخت رزم‌ناوها و تجهیزات مختلف دریایی زده‌اند، بلکه جسارت و توانایی حضور در دریاها و اقیانوس‌های دوردست را نیز پیدا کرده‌اند.

4

15 مرداد 1402، کارکنان و خانواده‌های ناوگروه ۸۶ با کد ماموریت ۳۶۰ نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با رهبر انقلاب دیدار کردند. آنچه باعث برپایی این دیدار افتخارآمیز شد، اقدام بی‌نظیر ناوگروه ۸۶ با کد ماموریت ۳۶۰ نیروی دریایی در تاریخ ایرانیان بود.
برای اولین‌بار در تاریخ ایران، ایرانی‌ها با ناوی که خود ساخته بودند، ناو دنا، به همراه ناوبندر مکران که یک ناو پشتیبانی بسیار بزرگ است، توانستند دور دنیا را به مسافت 65 هزار کیلومتر، طی کنند. ایرانیان برای اولین‌بار در تاریخ خود از اقیانوس آرام عبور کردند.
در این مأموریت خارق‌العاده حدود 350 نفر در تخصص‌های مختلف بر روی ناو جنگی دنا و ناوبندر مکران برای صدور پیام صلح و اقتدار ایران، خدمت کردند. اعضای ناوگروه به مدت هشت ماه، یعنی بیش از 232 روز، در تکان‌های دائمی و گاهی در شرایط طوفانی که ناو تا 45 درجه کج می‌شود، توسط ناوبندر مکران، پشتیبانی غذایی، پزشکی، نظامی و فنی شدند؛ به‌عنوان‌مثال، سه عمل جراحی سنگین و موفق بر روی آب انجام شد. در مورد دیگر، موتور ناو در طول مسیر یکبار به طور کامل بازآمد یا به‌اصطلاح اورهال شد.
ناوگروه ۸۶ با کد ماموریت ۳۶۰ ایران در شش بندر بمبئی، جاکارتا، ریودوژانیرو، کیپ‌تاون، دارالسلام و صلاله پهلوگیری کرد و مورد استقبال رسمی مقامات کشورهای هند، اندونزی، برزیل، آفریقای جنوبی، تانزانیا و عمان قرار گرفت.

این ناوگروه مجهز به تجهیزات ایرانی بود؛ مثلاً دستگاه راهبری و مسیریاب و نرم‌افزار آب‌وهوایی آن، ساخت متخصصان جوان دانشگاهی بود. وقتی در اقیانوس آرام دو طوفان بزرگ رخ داد و چندین کشتی از کشورهای مختلف غرق شدند، ما به کمک نرم‌افزار ایرانی و پیش‌بینی‌های گروه فنی، از میان دو طوفان عبور کردیم. همچنین این ناوگروه توانست به کمک این تجهیزات، بیش از چهار ماه به طور مداوم در پهنه اقیانوس آرام، بدون پهلوگیری، دریانوردی داشته باشد.
در دنیا زیر پنج کشور هستند که می‌توانند چنین مأموریتی را انجام دهند و ایرانی‌ها به کمک تجهیزات و مهارت‌های بومی خود، چنین کاری را انجام دادند.
و این کار بزرگ و غرورآفرین ممکن نمی‌شد مگر با صبر و همراهی خانواده‌های این دریادلان؛ دریادلانی که هشت نفرشان در طول این مأموریت طولانی، فرزندشان به دنیا آمد؛ بیست نفرشان عزیزانشان را از دست دادند و جمعی دیگر در طول این سفر، متحمل صدمات و جراحت‌های مختلف شدند.
آنها این مأموریت بزرگ و شگفت‌انگیز را با موفقیت به پایان رساندند تا چتر امنیت ایران را گسترش دهند؛ راه‌های تجاری جدید را شناسایی کنند؛ توانایی و قدرت ایران را به رخ دشمنان و بدخواهان بکشند و عصر جدیدی را برای ایرانیان در دریاها و اقیانوس‌ها رقم بزنند.
حالا با پایان تعطیلات دریایی در تاریخ ایرانیان، می‌توان این شعر را خطاب به ایران زمزمه کرد:
تا دل به مهرت داده‌ام در بحر فکر افتاده‌ام
چون در نماز اِستاده‌ام گویی به محراب اندری...