افق‌های بلند برای زندگی

در نگاه اسلام، انسان موجودی است که می‌تواند به‌عنوان خلیفه خداوند در زمین باشد. «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَه»؛ و به یاد آور زمانی را که پروردگار تو به ملائکه گفت من می‌خواهم در زمین خلیفه‌ای قرار دهم (سوره بقره، آیه ۳۰). به همین دلیل است که اسلام برنامه‌ای جامع برای زندگی انسان ارائه می‌دهد تا تمامی شئون زندگی او با برنامه‌ای منظم و یکپارچه مدیریت شود. این در حالی است که سایر مکاتب موجود در دنیا نگاهی ناقص به عرصه‌های مختلف زندگی انسان دارند.

برای مثال، مکاتب مادی‌گرایانه -که امروزه بر غالب دنیا حاکم هستند- تمام تلاششان را معطوف به این دنیا کرده‌اند. این مکاتب، هدف زندگی انسان را محدود به همین دنیا دانسته و به‌دست‌آوردن ثروت و قدرت بیشتر را مهم‌ترین هدف زندگی انسان می‌دانند؛ اما نتیجه این نگرش ناقص چیزی جز نادیده گرفته‌شدن بسیاری از مکارم اخلاقی و کرامت‌های انسانی نیست. شاهد این حرف جنایات فراوانی است که همه‌روزه در سراسر دنیا مشاهده می‌کنیم. از سوی دیگر، این نگرش ناقص، حتی مانع آبادانی این دنیا هم شده است. برای مثال، به میزان تخریب محیط‌ زیست توسط انسان‌ها در دهه‌های گذشته توجه کنید! محدودشدن هدف زندگی انسان به این دنیا موجب شده است که انسان برای رسیدن به ثروت دست به هر اقدامی بزند؛ حتی اگر این اقدامات موجب از بین رفتن سرمایه‌های طبیعی این دنیا شود. از سوی دیگر، نگاه ناقص دیگری به زندگی وجود دارد که انسان را از هرگونه تلاش برای آبادانی این دنیا بازمی‌دارد و ادعا می‌کند که انسان فقط باید به‌دنبال ثواب در آخرت باشد. این نگاه حداقلی به زندگی، موجب ایجاد تنبلی، رکود و بی‌مسئولیتی در زندگی انسان‌ها می‌شود.

اما اسلام با هر دو نگاه مطرح‌شده مخالف است و با برنامه‌ای جامع و منظم، هم به‌دنبال آبادانی دنیا و هم به‌دنبال رساندن انسان به عالی‌ترین مقام در جهان آخرت است؛ ولی باید توجه داشت که این برنامه جامع را نباید به‌صورت گزینشی اجرا کرد. اجرای گزینشی دستورات اسلام همان «دین حداقلی» است که آقا در بیاناتشان درباره آن صحبت می‌کنند: «دین حداقلی و اکتفای به حداقل‌ها، از نظر اسلام قابل‌قبول نیست؛ ما در معارف خودمان چیزی به‌عنوان دین حداقلی نداریم.» در نتیجه، اسلام دینی است که برای انسان اهداف حداکثری را در نظر گرفته و برای رسیدن به آن‌ها برنامه‌ای جامع و منظم ارائه داده است. قطعاً رسیدن به آن اهداف در پرتو اجرای کامل و حداکثری دستورات اسلام ممکن خواهد بود.